Phật Di Lặc (hay Bồ tát Di Lặc) và Bodhisattva Maitreya là hai tên gọi để chỉ cùng một vị Bồ tát mà theo kinh điển Phật giáo thì vị Bồ Tát ấy sẽ đạt được giác ngộ với tư cách là vị Phật thứ năm và cuối cùng trên trái đất.
Một bích họa về 5 vị Phật trong ngôi chùa tại Thái Lan có ghi chú bằng chữ Khmer
Trong lịch sử, có rất nhiều thiền sư, học giả và các nhà lãnh đạo tâm linh tuyên bố mình là hóa thân Bồ tát Di Lặc. Chẳng hạn như năm 613, một pháp sư lão luyện tên là Tống Tử Hiền (Song Zixian) tự xưng là Phật Di Lặc ở phía tây bắc Doanh Châu (Trung Quốc), và được cho là có thể biến thành Phật và khiến căn phòng của mình phát sáng mỗi đêm. Cũng năm ấy, nhà sư Hạng Hải Minh (Xiang Haiming) tự xưng là Phật Di Lặc ở Thiểm Tây và lãnh đạo một cuộc nổi loạn chống lại nhà Tùy, thời ấy giới tinh hoa ở Trường An kính ông như thánh nhân, quân đội của ông được cho là lên đến vài chục ngàn người nhưng sau đó nhanh chóng bị triều đình đánh bại. Năm 690, Võ Tắc Thiên cũng tự xưng là hiện thân của Đức Phật Di Lặc và biến Lạc Dương thành kinh đô linh thiêng. Ở Triều Tiên, lãnh chúa Gung Ye, cũng là vua của nước Taebong tồn tại trong thời gian ngắn vào thế kỷ thứ 10, cũng tự nhận mình là hiện thân sống của Đức Phật Di Lặc và lệnh cho thần dân phải tôn thờ ông. Nhà tiên tri Bahá'u'lláh (1817–1892) sáng lập của Đạo Bahá'í, được những người theo đạo công nhận là hiện thân của Đức Phật Di Lặc. Lu Zhongyi (Lục Trung Nghĩa, 1849-1925), vị tổ thứ 17 của phái Nghĩa Quan Đạo, tự nhận mình là hiện thân của Đức Phật Di Lặc. L. Ron Hubbard , người sáng lập ra hệ thống tín ngưỡng Dianetics và Scientology, cũng đã tự nhận bản thân là Phật Di Lặc trong bài thơ Hymn of Asia năm 1955. Samael Aun Weor (1917–1977) tuyên bố rằng của Phật Di Lặc chính là "Kỵ sĩ trắng" trong Sách Khải Huyền. "Cậu bé Phật ở Nepal" - Ram Bahadur Bomjon cũng từng nhận mình là Phật Di Lặc và tự gọi mình là Maitriya Guru, các đệ tử nói rằng "Ông ấy có kế hoạch thống nhất thế giới thông qua một tôn giáo Di Lặc, ngôn ngữ Di Lặc và văn hóa Di Lặc duy nhất.". Nhiều học giả và nhà phân tích Ấn Độ giáo cho rằng Avatar Kalki là Phật Di Lặc. Một số nhà văn Hồi giáo bao gồm cả Cộng đồng Hồi giáo Ahmadiyya tuyên bố nhà tiên tri Hồi giáo Muhammad là Phật Di Lặc. Và còn rất nhiều nhân vật khác nữa.
Nhưng nổi bật hơn cả là vào thế kỷ X ở Trung Hoa, có thiền sư Bố Đại Hòa tính tình "ngược đời", nói năng tự tại, ăn ngủ tùy tiện. Ngài thường mang một bao bố trên vai để bỏ vào đó những vật dụng do người dân cúng dường. Ngài được quần chúng kính phục vì có tài tiên tri thời tiết mưa nắng và có nhiều thần thông. Ngài tự nhận mình là hoá thân của Phật Di Lặc và điển tích này còn ảnh hưởng cho đến tận ngày nay.
|
| Bồ tát Di Lặc trong Phật Giáo Bắc Tông và Bodhisattva Maitreya (Di Lặc) trong Phật giáo Nguyên Thủy |
Ở Trung Quốc và các nước Đông Á khác như Việt Nam, Nhật, Hàn Quốc... Bồ Tát Di Lặc thường được trình bày với tướng mập tròn, vui vẻ, trẻ con quấn quýt xung quanh. Người ta tin rằng, đó chính là hình ảnh của Bố Đại Hòa thượng - một hóa thân của Bồ tát Di Lặc từ thế kỷ thứ 10.
Thế nhưng có một số truyền thống không công nhận bất kỳ nhân vật nào tự nhận mình là hóa thân của Phật hay Bồ tát, đồng thời nhấn mạnh rằng Bồ tát Di Lặc vẫn chưa xuất hiện ở cõi Ta bà (vì giới nguyện của Đức Phật Thích Ca vẫn chưa bị lãng quên).
Sự khác biệt về quan niệm và hình tượng Di Lặc giữa Phật giáo Nguyên và Bắc Tông là một điểm khác biệt quan trọng giữa hai truyền thống này. Dưới đây là phân tích chi tiết:
Phật giáo Bắc Tông:
- Hình tượng Bố Đại Hòa Thượng: Trong Phật giáo Bắc Tông, đặc biệt là Thiền tông, hình tượng Bồ tát Di Lặc thường được đồng nhất với Bố Đại Hòa Thượng (Hotei trong tiếng Nhật) là một vị hòa thượng sống vào cuối đời Đường ở Trung Quốc. Ngài có dáng vẻ mập mạp, bụng phệ, thường mang một túi vải lớn (bố đại) và luôn tươi cười. Ngài tự nhận là hóa thân của Bồ tát Di Lặc và được dân gian tin như vậy. Hình tượng này rất phổ biến ở Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam, thường được thể hiện qua các bức tượng Bồ tát Di Lặc bụng lớn, miệng cười tươi.
- Quan niệm về hóa thân: Phật giáo Bắc Tông, đặc biệt là Đại thừa, chấp nhận khái niệm hóa thân (ứng hóa thân) của các vị Phật và Bồ tát. Theo đó, các vị này có thể thị hiện dưới nhiều hình dạng khác nhau để cứu độ chúng sinh. Việc Bố Đại Hòa Thượng được coi là hóa thân của Bồ tát Di Lặc nằm trong khuôn khổ quan niệm này.
- Hình tượng: Bồ Tát Di Lặc thường được trình bày với tướng mập tròn, vui vẻ, trẻ con quấn quýt xung quanh. Thường được thờ như một kiểu phong thủy, giúp đem may mắn, tài lộc như Thần tài.
- Pháp Hội Long Hoa là một khái niệm được đề cập tới khi đức Di Lặc Bồ Tát hạ sanh ngồi dưới cội Long Hoa mà thành Phật, ngài sẽ khai mở pháp hội Long Hoa, giáo hóa chúng sanh. Hội Long Hoa được cho là xuất phát từ thời kỳ khai mở Đại Hội Long Hoa do Di Lặc làm chủ khảo, đây là kỳ thi phát xét cuối cùng để phong Phật vị. Huyền tích này giống Đạo Cao Đài, xét rộng hơn sẽ có nét hơi giống ngày phán xét trong đạo Thiên chúa.
 |
| Tượng Bồ tát Di Lặc ngự trên Núi (An Giang) - Ảnh: Báo Lao Động |
Phật giáo Nguyên Thủy:
- Quan niệm về Bồ tát Di Lặc: Phật giáo Nguyên Thủy (Theravada) tin rằng Bồ tát Di Lặc (Metteyya) là vị Phật tương lai, ngài sẽ xuất hiện sau một thời gian rất dài khi giáo pháp của Phật Thích Ca Mâu Ni bị quên lãng. Ngài hiện đang ở cõi trời Đâu Suất và sẽ giáng sinh xuống thế gian khi nhân duyên chín muồi.
- Không có hóa thân: Phật giáo Nguyên Thủy không chấp nhận khái niệm hóa thân của các vị Phật và Bồ tát. Theo đó, không có bất kỳ ai hiện tại được coi là hóa thân của Bồ tát Di Lặc.
- Hình tượng hoàng tử: Trong kinh điển Pali, Bồ tát Di Lặc được mô tả là một vị Bồ tát có tướng hảo trang nghiêm, trông giống như một vị hoàng tử.
- Pháp Hội Long Hoa không được Phật giáo Nguyên Thủy chấp nhận điều này. Quá khứ không truy tìm, vị lai không ước vọng, chỉ có hiện tại.
 |
| Tượng Bodhisattva Maitreya (ព្រះសិអារ្យមេត្រិយ៍) trong ngôi chùa Phật giáo Nguyên Thủy ở Miền Tây Nam Bộ |
Tóm tắt sự khác biệt:
| Đặc điểm | Phật giáo Bắc Tông | Phật giáo Nguyên Thủy |
|---|---|---|
| Hình tượng Di Lặc | Thường đồng nhất với Bố Đại Hòa Thượng (mập mạp, bụng phệ, tươi cười). | Được mô tả là một vị Bồ tát có tướng hảo trang nghiêm, giống như một vị hoàng tử. |
| Quan niệm về hóa thân | Chấp nhận khái niệm hóa thân, Bố Đại Hòa Thượng được coi là hóa thân của Bồ tát Di Lặc. | Không chấp nhận khái niệm hóa thân theo cách của Bắc Tông, không có ai hiện tại được coi là hóa thân của Bồ tát Di Lặc. |
| Pháp Hội Long Hoa | Hội Long Hoa được cho là xuất phát từ thời kỳ khai mở Đại Hội Long Hoa do Di Lặc làm chủ khảo, đây là kỳ thi phát xét cuối cùng để phong Phật vị. | Phật giáo Nguyên Thủy không chấp nhận điều này |
| Vị trí hiện tại của Di Lặc | Đang tu tập ở cõi trời Đâu Suất, chờ thời cơ giáng sinh. | Đang ở cõi trời Đâu Suất, sẽ giáng sinh xuống thế gian khi nhân duyên chín muồi. |
Nói chung, sự khác biệt về hình tượng và quan niệm Phật Di Lặc giữa Phật giáo Nguyên Thủy và Bắc Tông phản ánh những đặc điểm riêng của mỗi truyền thống. Bắc Tông với hình tượng Bố Đại Hòa Thượng nhấn mạnh lòng từ bi, hỷ xả và sự gần gũi với đời sống. Trong khi đó, Nguyên Thủy giữ gìn hình tượng Phật Di Lặc theo kinh điển Pali, nhấn mạnh vào tu tập cá nhân và sự kiện giáng sinh của Phật Di Lặc trong tương lai.
Nội dung phân tích dựa theo sự hiểu biết và quan điểm cá nhân Khổng Seyla. Nếu còn điều thiếu sót mong quý vị và các bạn dạy bảo thêm!
Tags:
Phật giáo Nguyên Thủy